Sốt là một phản ứng của cơ thể và là một triệu chứng thường gặp, nhưng bản chất của mỗi loại sốt có khác nhau.

Đa số các trường hợp sốt là do cơ thể mắc bệnh nhiễm khuẩn, tuy vậy, có một số trường hợp tuy mắc bệnh nhiễm khuẩn nhưng không sốt hoặc sốt nhẹ. Mọi lứa tuổi đều có thể bị sốt nhưng đáng quan tâm nhất là trẻ em, trẻ sơ sinh.

Nguyên nhân đa dạng

Có rất nhiều nguyên nhân gây sốt ở trẻ. Ở trẻ sơ sinh, khi bị sốt có thể do nhiễm khuẩn, ví dụ nhiễm khuẩn ở rốn do dụng cụ cắt rốn hoặc bàn tay nữ hộ sinh không vô khuẩn tuyệt đối hoặc nhiễm khuẩn do khi lọt lòng bị sặc nước ối. Trẻ sơ sinh nhiễm khuẩn có thể bị nặng hơn khi viêm đường hô hấp trên, viêm phế quản, viêm phổi, nhất là trẻ sinh thiếu tháng, nhẹ cân.

Bệnh nhiễm khuẩn gây sốt ở trẻ gặp nhiều nhất là viêm đường hô hấp (hô hấp trên hoặc hô hấp dưới) như viêm mũi, họng hoặc viêm tai giữa. Viêm mũi họng ở trẻ có thể gây ho, chảy nước mũi, hắt hơi. Nếu bị viêm thanh quản thì ngoài sốt, trẻ còn bị khản tiếng hoặc mất tiếng. Viêm tai giữa ở trẻ thường có sốt (có khi sốt rất cao, lên tới trên 390C), trẻ có thể đau trong tai khiến trẻ quấy khóc nhiều (trẻ dùng tay ngoáy vào tai, nhất là khi trẻ bú), nhất là ban đêm.

Trẻ cũng bị sốt khi mắc bệnh tay – chân – miệng. Mắc bệnh này thì song song với sốt, trẻ bị nổi phỏng rộp ở gan bàn chân, bàn tay, trong miệng làm cho trẻ ăn, uống khó khăn nên khóc nhiều. Một số bệnh nhiễm khuẩn ở giai đoạn đầu chỉ sốt nhẹ (trên 370C) như viêm ruột thừa nhưng sau đó thân nhiệt có thể tăng lên. Một số bệnh nhiễm khuẩn nặng gây sốt cao ở trẻ như sốt phát ban (sởi, sốt xuất huyết Dengue, thủy đậu), viêm màng não (do vi khuẩn não mô cầu, hemophilus influenzae), nhiễm khuẩn huyết. Trẻ cũng có thể sốt mà không do nhiễm khuẩn như một số bệnh về máu, sốt sau khi tiêm một vài loại vắc-xin (thường sốt nhẹ do phản ứng của cơ thể).

Ảnh minh họa (nguồn Internet)

Xử trí như thế nào?

Khi thân nhiệt của trẻ trên 370C thì gọi là trẻ sốt. Trẻ có thể sốt nhẹ (dưới 380C) hoặc sốt cao (trên 380C) hoặc sốt rất cao (trên 400C). Trong một ngày, biểu hiện sốt ở trẻ có thể có dao động (lúc sốt nhẹ, lúc sốt cao hoặc rất cao). Khi trẻ đã bị sốt thì nên vài ba giờ cần cặp nhiệt độ cho trẻ 1 lần để biết mức độ sốt và quy luật của các cơn sốt ở trẻ nhằm cung cấp cho bác sĩ lúc cần thiết.

Cần cởi bớt quần áo hoặc tã lót và cho trẻ nằm ở nơi thoáng mát. Không nên cho trẻ nằm trong phòng máy lạnh ở nhiệt độ thấp và cũng không nên quạt mát cho trẻ bằng cách cho quạt xoáy gió vào trẻ. Nếu trẻ còn bú mẹ thì nên cho trẻ bú nhiều hơn bình thường cả về số lần, cả về thời gian.

Đối với trẻ lớn, trong trường hợp cần thiết, có thể cho trẻ tắm nước ấm (nhiệt độ của nước thấp hơn nhiệt độ của cơ thể vài ba độ) nhưng phải tắm ở nơi kín gió, không có gió lùa. Cần cho trẻ ăn thức ăn nhuyễn, lỏng, dễ tiêu (bột, cháo, súp). Cần cho trẻ uống nhiều nước để bù vào lượng nước bị mất do sốt, nhất là sốt cao, kéo dài. Loại nước thông dụng hiện nay là dung dịch oresol (0RS) và dùng theo hướng dẫn sử dụng.

Nếu không có 0RS thì có thể pha dung dịch thay thế gồm muối ăn và đường mía hoặc đường glucoza. Cứ 2 thìa gạt (loại thìa cà phê) muối ăn với 8 thìa gạt đường cho vào 1 lít nước đã đun sôi để nguội, lắc thật đều cho tan hết muối và đường rồi cho trẻ uống với liều lượng như uống ORS.

Nên cho trẻ uống thêm nước cam, chanh tươi. Nếu thấy trẻ không giảm sốt, thậm chí sốt còn tăng lên thì nên cho trẻ dùng thuốc hạ nhiệt, loại thông dụng và an toàn là paracetamol. Đối với trẻ nhỏ thì nên dùng loại viên đạn đặt hậu môn cho trẻ, liều lượng trung bình là 5-10mg/kg cân nặng của trẻ. Đối với trẻ lớn hơn hoặc không có viên paracetamol đầu đạn thì cho uống paracetamol với liều lượng như sau: dưới 1 tuổi, cho uống 60mg/lần; từ 1-3 tuổi, cho uống từ 60-120mg/lần; từ 3-6 tuổi, cho uống 120mg/lần; từ 6-12 tuổi, cho uống 240mg/lần. Cứ sau từ 4-6 giờ cho uống 1 lần (nếu như trẻ vẫn còn sốt trên 380C).

Nếu tình trạng sốt của trẻ không cải thiện được thì nhanh chóng cho trẻ đến cơ sở y tế khám bệnh càng sớm càng tốt, không được chần chừ, nhất là trẻ nhỏ (sơ sinh, nhũ nhi).

(Theo Sức khỏe & Đời sống)

Sốt co giật là một bệnh hay gặp ở trẻ em từ 6 tháng đến 5 tuổi (chủ yếu ở lứa tuổi từ 12 – 18 tháng), khi có đợt sốt cao, dấu hiệu co giật chiếm tỷ lệ khoảng 5%. Khi trẻ bị sốt co giật thường làm cho các bậc cha mẹ lo lắng và lúng túng.

Vậy làm thế nào để xử trí khi trẻ bị sốt cao co giật và có các loại thuốc nào ngăn ngừa triệu chứng này?

Thế nào là sốt co giật?

Sốt cao co giật là cơn giật xuất hiện khi nhiệt độ cơ thể > 38oC (đo ở hậu môn), do nhiễm khuẩn hoặc virut nhưng không có tổn thương ở não cũng như không có rối loạn chuyển hoá và ở trẻ chưa từng có cơn co giật không kèm theo sốt bao giờ. Đại đa số bệnh khỏi hoàn toàn, không tái phát và không trở thành bệnh động kinh sau này. Tuy nhiên, bệnh nhi cần được sự quan tâm của gia đình và đưa đi khám bệnh để được điều trị đúng, tránh những sơ suất đáng tiếc có thể xảy ra với trẻ.

Cần phân biệt giữa sốt co giật và bệnh động kinh. Trong trường hợp sốt co giật, cơn giật chỉ xuất hiện khi có sốt cao, cơn thường ngắn, tạm thời và không có biến chứng, có thể có một cơn duy nhất hoặc vài cơn tùy từng trường hợp. Ngược lại, ở bệnh nhân động kinh, một số cơn đầu tiên xuất hiện khi sốt nhưng những cơn sau đó xuất hiện ngay cả khi không sốt.
Sốt co giật được chia làm 2 loại: sốt co giật đơn giản và phức tạp.

Sốt co giật đơn giản: Biểu hiện bằng cơn co cứng, co giật hai bên cơ thể; thời gian ngắn (dưới 15 phút); không liệt vận động sau cơn; xuất hiện ở những trẻ bình thường; không có dấu hiệu kịch phát trên điện não đồ ngoài cơn (điện não đồ ngoài cơn bình thường).

Sốt co giật phức tạp: Biểu hiện bằng co giật 1 bên; thời gian kéo dài quá 15 phút hoặc tái phát với khoảng cách giữa các cơn ngắn; thiếu sót thần kinh sau cơn (có liệt sau cơn); xuất hiện ở những trẻ phát triển thần kinh không bình thường; có bất thường kịch phát trên điện não đồ ngoài cơn.

Khi trẻ sốt cao cần hạ sốt cho trẻ ngay bằng mọi cách.

Cấp cứu trong cơn co giật do sốt?

Cần phải ngay lập tức bằng mọi cách hạ thân nhiệt cho trẻ: nới rộng quần áo; đặt trẻ ở trong phòng thoáng khí, tránh gió lùa; chườm mát toàn thân; đặt viên đạn hạ sốt vào hậu môn cho trẻ để dự phòng sốt tăng lên. Viên đạn đặt hậu môn này có thành phần là paracetamol, liều lượng tùy vào tuổi và cân nặng của trẻ. Ngày dùng không quá 4 lần đặt.

Nếu với tất cả các phương pháp trên đều không có hiệu quả, cơn giật kéo dài > 5 phút, cần đưa trẻ đến bác sĩ khám để dùng thuốc cắt cơn giật.

Co giật khi sốt cao có phải bệnh động kinh?

Ðại đa số các cơn co giật do sốt cao đều khỏi hoàn toàn, không tái phát khi trẻ > 5 tuổi, không để lại di chứng và không gây biến chứng động kinh. Chỉ có khoảng 4% các trường hợp có nguy cơ trở thành bệnh động kinh sau này, thường gặp ở thể sốt co giật phức tạp, có bất thường về phát triển tâm thần vận động hoặc gia đình có tiền sử bệnh động kinh.

Thuốc dự phòng cơn co giật khi sốt cao

Phương pháp tốt nhất là tránh cho trẻ không bị sốt. Nếu trẻ bị sốt thì cần kiểm soát chặt chẽ để thân nhiệt không vượt quá 37,5oC, có thể dùng cho trẻ paracetamol và aspirin xen kẽ nhau với liều phù hợp lứa tuổi, mặt khác, cần điều trị nguyên nhân gây sốt.

Trên thực tế, việc kiểm soát chặt chẽ thân nhiệt không dễ dàng vì nhiệt độ có thể tăng lên rất nhanh. Do đó, trong một số trường hợp, nếu trẻ xuất hiện 2 hay nhiều cơn co giật khi sốt cao, có thể cho trẻ uống thuốc chống co giật trong thời gian từ 18 – 24 tháng. Thuốc hay được sử dụng là: valproate de sodium (depakine) hoặc phenobarbital (gardenal).

Valproate de sodium uống trước bữa ăn, uống vào giờ nhất định, tránh quên hoặc bỏ thuốc đột ngột.

Thuốc có tác dụng không mong muốn là buồn ngủ, lú lẫn (hiếm gặp), rối loạn tiêu hóa gặp trong giai đoạn đầu của điều trị (hạn chế bằng tăng liều dần); tăng cân do ăn ngon miệng; giảm tiểu cầu (mức độ nhẹ); tăng nhẹ men gan; dị ứng da (hiếm gặp); viêm gan, hủy hoại tế bào gan rất nặng nhưng không liên quan đến liều lượng, thường xuất hiện trong 6 tháng đầu của điều trị, hay gặp ở trẻ em dưới 2 tuổi dùng đa trị liệu (phối hợp nhiều loại thuốc).

Phenobarbital uống 1 lần trong ngày, uống vào một giờ nhất định, tránh quên hoặc bỏ thuốc đột ngột.

Tác dụng không mong muốn của thuốc là ngủ gà, rối loạn chức năng nhận thức, kích động ở trẻ em; còi xương và nhuyễn xương (vì thoái giáng vitamin D); nhiễm độc da.

Ở những trẻ đã có bệnh động kinh đang điều trị, sốt cũng là một yếu tố làm cơn giật tái diễn, do đó, ngoài việc tránh cho trẻ không bị sốt thì cha mẹ cần cho trẻ dùng thuốc kháng động kinh theo đúng chỉ dẫn của thầy thuốc.

BS. Khúc Thị Nhẹn

(Theo Suckhoedoisong)