Mê hồn trận… yến sào!

Một cụ bà gần 80 tuổi lặn lội từ Huế vào Khánh Hòa, cốt mua được yến đảo thứ thiệt, cất để dành, phòng khi sức khỏe suy kiệt. Một thiếu phụ ở TP.Hồ Chí Minh vừa hồi phục sau ca mổ tim, cất công đi tàu đêm đến “vương quốc yến vua” mong nhận dạng sản phẩm, bởi vì trước đó chị đã mua nhầm yến huyết giả, mất tiêu mấy chục triệu đồng.

Một đồng nghiệp cũ ở Hà Nội, nhất quyết  đánh đường “bay” vào  Nha Trang chỉ để mua vài lạng yến thiên nhiên mang về tặng vợ. Ba trường hợp kể trên đều là chỗ thân quen, vậy nên bất đắc dĩ tôi trở thành “hướng dẫn viên”… mua yến. Rong ruổi từ chợ đến shop, kiên nhẫn lắng nghe “ngàn lẻ một” kiểu chào mời,  chúng tôi luôn có cảm giác hoa mắt, ù tai giữa “mê hồn trận” yến sào. Không ngẫu nhiên thương hiệu “yến vua” Khánh Hoà  đang bị lạm dụng ngay trên “sân nhà”. Rất đáng lo, bởi chưng thị trường nội địa hỗn loạn, trong khi các cơ quan chức năng vẫn “thả cửa” cho doanh nghiệp nhập khẩuyến sào.

Tôi đi mua yến sào

Trong vai khách du lịch đi mua yến sào, chúng tôi được chào đón hơn cả “thượng đế”. Yến sào không phải mặt hàng cấm, vậy mà ở chợ Đầm, chỉ khi nào “nắm bắt” nhu cầu thực sự của khách, chủ hàng mới dẫn “vào gian trong” hoặc “ra phía sau” để giới thiệu sản phẩm và chỉ dẫn cách sử dụng. Tại các showroom Yến Việt, người tiêu dùng luôn bị “định hướng” thông tin theo kiểu “đánh lận con đen”, rằng chim yến từ đảo bay vào đất liền… làm tổ trong những ngôi nhà do Công ty Yến Việt xây dựng tại Khánh Hoà , 100% sản phẩm của Yến Việt có nguồn gốc xuất xứ ở Khánh Hoà – suy ra Yến Việt chính là “yến vua”!

Yến chợ

Chợ Đầm nổi tiếng là trung tâm thương mại của thành phố du lịch biển, không ngẫu nhiên hầu hết khách phương xa đến Nha Trang đều quả quyết: “Chưa đi chợ Đầm, chưa biết Nha Trang!” Đem theo “triết lý” ấy, dì Bá – mạ của người bạn thân ở Huế,  lần đầu tiên vào Nha Trang – yêu cầu tôi: “Đưa dì rảo một vòng quanh chợ Đầm rồi hẵng ngắm phố!”. Té ra, trước khi “lên đường”, dì Bá đã “hỏi thăm” người quen và “lận lưng” mấy địa chỉ chuyên buôn bán yến sào ở chợ Đầm. Rất lạ, ngắm nghía mãi chẳng thấy chỗ nào bày bán yến, vậy mà chỉ cần hỏi một câu, lập tức 5-7 người đáp: “Có!”.

Chọn nhặt từng sợi yến sào trước khi ép khuôn, hong khô. Ảnh: B.C

Chúng tôi nhanh chóng nhận ra tấm biển đề cửa hàng Kim Phụng nổi bật phía bên phải Trung tâm thương mại chợ Đầm. Là một trong những đầu nậu chuyên thu mua, phân phối yến sào ở Nha Trang, bà chủ Kim Phụng khéo léo dẫn khách vào phía sau, rồi lần lượt giới thiệu từng loại tổ yến và tiếp thị: “Ngày xưa chỉ vua chúa mới được ăn yến, bây giờ yến sào là món quà hiếu thảo của người sang. Chất lượng yến sào Khánh Hoà đứng đầu thế giới, đến xứ sở “yến vua” mà không mua sản phẩm về dùng thử thì uổng lắm. Nhưng xin lưu ý, dân gian có câu “mua lầm chứ bán không lầm”. Đến cửa hàng Kim Phụng thì mọi người yên tâm vì ở đây có đủ loại yến sào, bán kèm hóa đơn đỏ đàng hoàng”.

Rời cửa hàng Kim Phụng, chúng tôi ghé đến Cường Trang, Xuân Vinh, Thiên Phú, Thiên Long… nơi nào cũng “đủ loại yến sào”. Vẫn biết “tiền nào – của ấy”, nhưng tôi vẫn hơi-bị-giật mình, khi nghe báo giá: “Tùy loại, mỗi lạng yến sào chênh lệch từ vài trăm ngàn đồng đến vài triệu đồng”. Tôi có cảm giác mua yến sào khó hơn mua vàng, bởi vì lý do mà chủ hàng đưa ra nghe rất ớn: “Của giữa chợ, như vợ trong nhà!”- ngắm bao lâu cũng được, dùng rồi mới biết thật hay giả, không tin thì thôi, chứ  làm sao mà… thử?”.

Vâng, “của giữa chợ” vô số loại - tổ yến nhà giá bán “xê dịch” trong khoảng từ 2,2 triệu – 4,2 triệu đồng/lạng và nếu thích yến đảo, tha hồ chọn: Yến huyết thượng hạng, yến huyết hảo hạng, hồng yến (tổ yến màu hồng), hoàng yến (tổ yến hơi ngả vàng), yến quan (tổ yến màu trắng)… Hàng chợ, phổ biến nhất là yến quan, bao gồm hàng thô - tổ yến đã rút lông và hàng tinh chế – tổ yến ngâm rửa sạch sẽ, cắt thành miếng, hong khô.

Sau một giờ đồng hồ kiên nhẫn lắng nghe và quan sát, dì Bá vốn là thương nhân có hơn 50 năm kinh nghiệm bươn chải ở chợ Đông Ba, vẫn chưa thể định dạng để phân biệt yến đảo với yến nhà, chỉ biết rằng riêng yến đảo màu trắng có đến 5 thứ hạng – loại 1: Nguyên tổ và dày: Giá 7,5 triệu đồng/lạng, loại 2: Nguyên tổ nhưng hơi mỏng (từ 6,5- 7 triệu đồng/lạng), loại 3: Tổ nhỏ và mỏng hơn (từ 6 – 6,5 triệu đồng/lạng), loại 4, loại 5: Yến vụn tùy theo kích cỡ và giá cả theo đó giảm dần, nhưng không rẻ hơn 5,2 triệu đồng/lạng; riêng yến huyết – tùy theo phẩm chất, giá bán “leo thang” khoảng từ 9 -17,5 triệu đồng/lạng.

Thú thật, dẫu đã hơn một lần thỏa thích ngắm yến sào từ lúc tổ của nó còn bám trên vách đá, tường nhà; tận mắt nhìn công nhân thu hái yến và quan sát yến sào thành phẩm trước khi đóng gói đưa ra thị trường; kể cả săm soi chọn từng tai yến cho vào ngâm trong nước ấm để nhặt lông, rồi đem chưng…; vậy mà hôm đó ở chợ Đầm, tôi vẫn nhớ không xuể có bao nhiêu loại yến sào!

Cuối buổi chợ, tôi nghĩ rằng cựu thương nhân chợ Đông Ba sẽ mua mấy hộp yến đảo loại 1, chẳng ngờ dì Bá lớn tiếng: “Hàng quý hiếm, đắt như vàng, vậy mà không có nhãn mác, thua gói mè xửng Huế mình!”. Tôi giật mình – tỉnh táo, lắng nghe dì Bá “training”: “Đi chợ lạ, nghe thách 10 chỉ trả 3, dạo một vòng xem cho đã, rồi về nơi uy tín đặt hàng!”.

Hóa ra, yến sào không được bày bán công khai ở chợ Đầm chỉ vì người bán cố tình trốn thuế và hàng giả luôn luôn có mặt trên thị trường. Một người chuyên “cò” mua hàng cho khách du lịch giải thích: “Phải có trong tay bạc triệu mới mua được yến sào nên “công nghệ” làm hàng giả hết sức tinh vi. Lợi dụng lòng tin và sự thiết tha của du khách dành cho “yến vua”, chọn thời điểm chộn rộn khi sắp kết thúc cuộc mua, người bán khéo léo đổi hàng rồi xởi lởi… bớt chút ít!”.

Theo phân tích so sánh của phòng Sinh hóa thuộc Viện Hải dương học Nha Trang, tổ yến thực phảng phất mùi tanh nước biển, màu trắng trong, chỉ ở chân tổ mới có màu đen do dính đá, nước biển và lông chim. Ngược lại, toàn thân tổ yến giả chỉ một màu trắng đục, không có mùi hoặc nồng nặc mùi tanh như cá, mực. Hầu hết yến sào giả được làm bằng mủ chu pha với lòng trắng trứng gà, thêm bột rau câu, vi cước cá và chất tanh hải sản. Theo điều tra riêng của PV Báo LĐ, gần đây chủ hàng dùng hóa chất Trung Quốc “sạc” vào yến tinh chế để tăng thêm trọng lượng hoặc tẩy trắng cho… bắt mắt.

Tham Khảo Thêm Thị trường Tổ Yến  >Click<

Tham Khảo Thêm Nước Yến Khánh Hòa >Click<

Tham Khảo Thêm Yến Sào Nhật Minh >Click<